Lilja Katrín Gunnars­dóttir, þátta­stjórnandi Bítisins á Bylgjunni, lýsti því í þættinum fyrr í vikunni að hún hefði fært við­skipti sín yfir til spari­sjóðsins Indó fyrir nokkrum mánuðum. Hún er á leið til út­landa og ætlaði að fá að skipta gjald­eyri hjá Arion banka og Ís­lands­banka, sínum gamla banka en var tjáð á báðum stöðum að hún yrði að fara í sinn við­skipta­banka. Indó rekur ekkert úti­bú og fór Lilja að endingu í úti­bú Arion banka í Leifs­stöð og skipti þar krónum fyrir evrur. Hún segist aldrei hafa lent í við­líka vand­ræðum við að skipta gjald­eyri áður.

Verði að svara á­reiðan­leika­könnun

Vísir sendi við­skipta­bönkunum þremur, Arion banka, Ís­lands­banka og Lands­bankanum fyrir­spurn vegna málsins. Í svörum þeirra kemur meðal annar fram að nýjar reglur hafi verið inn­leiddar þar sem þess er krafist að þeir sem eigi í gjald­eyris­við­skiptum við bankanna hafi svarað svo­kallaðri á­reiðan­leika­könnun.

Í svörum frá Arion banka segir að á meðal þeirra laga­skyldna sem hvíli á bankanum sé að fram­kvæma á­reiðan­leika­könnun á við­skipta­vinum bankans, hafa eftir­lit með upp­runa fjár­muna og tryggja að við­skipti séu rekjan­leg. Skyldurnar séu liður í al­mennum vörnum gegn peninga­þvætti og fjár­mögnun hryðju­verka.

„Vegna þessa teljum við okkur ekki kleift að eiga í reiðu­fjár­við­skiptum í úti­búum bankans við aðra en þá sem hafa farið í gegnum á­reiðan­leika­könnun hjá okkur. Við tókum þetta verk­lag upp árið 2020 og ný­verið hertum við á reglunum.“

Eðli málsins sam­kvæmt gildi að­eins rýmri reglur í úti­búi bankans á Kefla­víkur­flug­velli. Þar sé gegn fram­vísun brott­fara­spjalds, heimilt að kaupa og selja gjald­eyri fyrir að há­marki 500 þúsund krónum og að há­marki einni milljón króna á sex mánaða tíma­bili. Undan­tekninga­laust þurfi að gefa upp fullt nafn, fæðingar­dag og eftir at­vikum kunni bankinn að óska frekari upp­lýsinga svo fram­kvæma megi við­skiptin.

Svör Ís­lands­banka eru á svipaðan veg. Bankinn starfi í sam­ræmi við lög um að­gerðir gegn peninga­þvætti og fjár­mögnun hryðju­verka. Við­skipta­vinir þurfi því að svara á­reiðan­leika­könnun.

„Um gjald­eyris­við­skipti á þetta við:

• Hægt er að kaupa gjald­eyri hjá gjald­kera ef þú ert búin að vera með virk launa­við­skipti í 3 mánuði eða ert með lang­tíma­sparnað.

• Hægt er að kaupa gjald­eyri í hrað­banka með raf­rænum skil­ríkjum ef við­komandi á sparnaðar­reikning.“

Í svörum Lands­bankans segir að bankinn hafi gert breytingar á reiðu­fjár­þjónustu sinni í vor. Þeim breytingum hafi verið ætlað að upp­fylla kröfur varðandi eftir­lit með peninga­þvætti, en einnig að sögn bankans til þess að stuðla að betri þjónustu við við­skipta­vini.

„Í hnot­skurn fólust breytingarnar í því að hvers­kyns notkun peninga­seðla (reiðu­fjár) í við­skiptum við og í gegnum Lands­bankann eru ein­göngu ætluð við­skipta­vinum bankans sem hafa svarað lög­bundinni á­reiðan­leika­könnun. Við­skipta­vinir annarra banka þurfa að fara með reiðu­fé í sína við­skipta­banka. Það tekur reyndar bara nokkrar mínútur að stofna til við­skipta við Lands­bankann og svara á­reiðan­leika­könnuninni og því getur fólk sem kemur í úti­bú, en er ekki í við­skiptum, stofnað til við­skipta við Lands­bankann á staðnum og klárað málið.“

Full­yrt er í svörum bankans að við­skipta­vinir hans séu með mjög gott að­gengi að reiðu­fjár­þjónustu um allt land, þar með talið vegna við­skipta með er­lent fé. Rétt sé að taka fram að við­skipta­vinir greiði ekkert gjald fyrir að taka út reiðu­fé af reikningum sínum hjá bankanum, hvorki þegar þeir noti debet­kort í hrað­banka né hjá gjald­kera.

Lögin hafi verið í gildi síðan 2018

Haukur Skúla­son, stofnandi og fram­kvæmda­stjóri Indó, spari­sjóðsins sem hóf rekstur sinn í upp­hafi ársins, segir í sam­tali við Vísi að sér finnist á­huga­vert að við­skipta­bankarnir þrír beri fyrir sig lög um peninga­þvætti og fjár­mögnun hryðju­verka sem hafi verið í gildi síðan 2018. Ljóst sé að breytingar á þessum reglum komi niður á við­skipta­vinum Indó.

„Mér finnst merki­legt að fyrst þegar fólk er farið að taka eftir okkur á markaði að þá rjúki menn til fimm árum seinna og setji þetta af stað. Hvers vegna voru menn þá ekki löngu búnir að þessu?“

Væri á­huga­vert að fá skoðun Sam­keppnis­eftir­litsins

Haukur segir engan vafa á því að það sé bundið í lög að bönkum beri að gera áreiðanleikakönnun á sínum viðskiptavinum. Hann segist ekki sannfærður um að það eitt og sér að skipta nokkrum þúsund köllum í erlenda mynt kalli á slíka könnun.

„Og ef svo, þá ætti að vera auðvelt að koma slíku við. Það má alveg benda á að fólk getur engu að síður skipt seðlum hjá Arion í Leifsstöð án vandkvæða og þá virðist þetta ekki gilda þar. Hvernig sem á það er litið virðist þetta vera tilraun til samkeppnishindrana.“

Hann bendir á að bankarnir hafi fyrir sex árum síðan gert sátt við Sam­keppnis­eftir­litið um að þeir myndu grípa til að gerða til þess að auð­velda við­skipta­vinum að færa við­skipti sín annað.

„Þannig að ég myndi nú halda að það væri af­skap­lega á­huga­vert að fá álit Sam­keppnis­eftir­litsins á því hvernig þessar tálmanir sam­rýmist þessari sátt. Vegna þess að ef þú ætlar að auð­velda fólki að færa launa­reiknings­við­skipti sín en á sama tíma taka fyrir alla þjónustu, þá ertu í raun bara að hneppa fólk í fjötra.“

Haukur segist ekki telja það til­viljun að bankarnir setji á slíkar reglur eftir til­komu Indó á markaðinn. Til­gangur Indó á markaði sé að brjóta upp nú­verandi við­skipta­um­hverfi banka.

„Mér finnst það engin til­viljun að bankarnir byrji allir að gera þetta þegar þeir eru farnir að finna fyrir okkar til­vist og í stað þess að bregðast við með því að heita við­skipta­vinum sínum betri þjónustu og reyna að lokka þá, þá er frekar reynt að læsa þá inni. Mér finnst það al­gjör­lega út í hött.“

Útibú myndi henta fáum

Hefur það komið tals hjá ykkur að opna úti­bú til að þjónusta við­skipta­vini í þessari að­stöðu?

„Það hefur komið tals. En til þess að geta boðið betri kjör, til þess að sleppa færslu­gjöldum, gjald­eyris­á­lagi og öllum þessum bull­gjöldum sem bankarnir rukka þá þurfum við líka að vera ströng við okkur sjálf. Eitt af okkar prinsippum er að við viljum ekki bjóða þjónustu sem lítill hluti okkar við­skipta­vina getur nýtt sér sem er á sama tíma það dýr að allir við­skipta­vinirnir þurfi að borga fyrir það.“