Co­vid árið 2020 gert upp: Veikinda­dögum fækkaði og jafn­launa­vottunin virkar

Þetta og fleira kemur fram í nýjum tölum og mælikvörðum könnunar sem Mannauður, félag mannauðsfólks á Íslandi, lét gera en tilgangur könnunarinnar var að safna með kerfisbundnum hætti upplýsingum um stöðu mannauðs á íslenskum vinnumarkaði í tölum. 

„Við erum að fá svör frá ólíkum gerðum vinnustaða, þó flestir svarenda starfi hjá fyrirtækjum og stofnunum þar sem starfa 300 eða fleiri,“ segir Víðir Ragnarsson, forstöðumaður ráðgjafar hjá PayAnalytics en hann er einnig í vinnuhópi hjá Mannauði um mannuauðsmælingar og tölfræði.

Í Atvinnulífinu í dag og á morgun er fjallað um helstu áherslur í mannauðsmálum og niðurstöður nýrrar könnunar á vinnumarkaði sem sýna meðal annars nýja samræmda mælikvarða.

Staðan í heimsfaraldri

Víðir segir mjög mikilvægt fyrir fyrirtæki og stofnanir að geta horft á samræmda mælikvarða til að bera sína stöðu saman við aðra.

„Sjálfum finnst mér svo ekki síður mikilvægt að hafa upplýsingar um þróun ýmissa lykilmælikvarða á vinnumarkaðinum, greina þróun og uppfræða samfélagið um hvað er að gerast á vinnustöðunum,“ segir Víðir um könnunina sem var unnið í góðu samstarfi við Gallup, þar sem Tómas Bjarnason leiddi verkefnið.

Þarna er mikið af mælikvörðum sem við höfum ekki séð lengi fyrir íslenskt samfélag til að mynda starfsmannavelta sem var 13% á árinu 2020. 

Starfsmannaveltan er mjög tengd rekstraformi og var starfsmannavelta hærri hjá fyrirtækjum á almennum markaði eða 16,5% en 6% hjá opinberum fyrirtækjum og stofnunum,“ 

segir Víðir.

Þá segir Víði margt í könnunina gefa áhugaverða sýn á áhrif Covid.

„Veikindahlutfall starfsfólks sem hlutfall af vinnuskyldu var 3,5% á árinu 2020 og lækkaði úr 4,1% frá árinu 2019. Þetta rímar vel við umræðu sem við bæði höfum séð í fyrirtækjunum og í samfélaginu og eru líklegustu skýringarnar þær að umgagnspestir herjuðu á okkur í minni mæli en einnig kann að vera um vanskráningu veikinda þar sem stór hluti vinnuaflsins sat heima hjá sér og vann á árinu 2020 og því er ekki ólíklegt að það komi niður á skráningu veikinda,“ segir Víðir og bætir við: „Fólk "mætir" frekar til vinnu slappt þegar vinnan er á heimilinu en þegar ferðast þarf á vinnustað.“

Í könnuninni var sérstaklega spurt um áætlað hlutfall veikinda sem væru vegna Covid og mældist það hlutfall 15%.

Þá koma fram upplýsingar um efnahagslegar afleiðingar af Covid.

Tveir af hverjum þremur beittu hagræðingaraðgerðum á árinu 2020, þar af var algengast að lækka starfshlutfall hjá öllu eða hluta starfsfólks, skerðingar á ferðakostnaði, og þar á eftir komu uppsagnir og launafrysting. 

Um helmingur taldi áframhaldandi hagræðingar aðgerðir líklegar á þessu ári.“ 

Vinnuvikustytting og jafnlaunavottun

Niðurstöður könnunarinnar sýna að vinnustaðir eru að fara mjög ólíkar leiðir til að ná fram markmiðum um styttingu vinnuvikunnar.

Þrjú form styttingu vinnutímastyttingar voru álíka algeng í svörunum, en þessi þrjú form eru:

• Að safna saman styttingu og taka hana út einu sinni í viku
• Að safna saman styttingu yfir lengra tímabil, til dæmis mánuð
• Að auka sveigjanleikann í starfinu

„Í opinberum störfum var mun algengara að fólk ynni styttri vinnudag dag hvern en uppsöfnun styttingar var í frekari mæli beitt á almenna markaðnum,“ segir Víðir og bætir við: „Þetta kemur svo sem ekki á óvart þar sem í sögulegu samhengi eru kjarasamningar ólíkir á milli opinbera og almenna markaðarins.“

Launamunur kynjanna fer minnkandi og mælist nú 1,2%, að teknu tilliti til þátta sem hafa áhrif á laun, til að mynda eðli starfs.

Að sögn Víðis er þetta sterk vísbending um að lagasetningin um jafnlaunavottunina sé að skila árangri.

Við erum í fyrsta skipti að fá samræmda mælingar á stöðu kynbundins launamunar sem er mjög áhugavert í ljósi þess að nú hafa stór og millistór fyrirtæki og stofnanir gengið í gegnum nokkur ár af jafnlaunagreiningum í tengslum við jafnlaunavottun.“

Víðir segir flest fyrirtækin á frekar þröngu bili. Þannig hafi kynbundinn launamunur verið að mælast 0,5% konum í hag og upp í 1,9% körlum í hag.

„Framtíðin er björt fyrir jafnréttið þar sem stór hluti fyrirtækjanna telur að það sé miklar líkur á því að óútskýrðum kynbundnum launamun verði eytt á næstu þremur árum.“

Fjórða iðnbyltingin: Starfsfólki ekki að fækka

Sjálfum fannst Víði sérstaklega áhugavert að sjá í niðurstöðum hvernig vinnustaðir eru að huga að verkefnum tengdum sjálfvirknivæðingu eða gervigreind.

„Slík verkefni voru í gangi hjá rúmlega helmingi þátttakenda og enn fleiri eða 70% áætla að koma á eða halda áfram með slík verkefni. Slík verkefni eru algengari á almenna markaðinum og stærri vinnustöðum,“ segir Víðir.

Þá segir hann fyrirtæki vera að finna leiðir til að þróa sig áfram og nýta tæknina betur.

„Það sem er líka áhugavert og ætti að vera áframhaldandi hvati er að í flestum tilvikum hefur starfsfólki ekki fækkað vegna þessara verkefna heldur er ekki um breytingar á fjölda starfsfólks vegna sjálfvirknivæðingar.“

Að sögn Víðis verður mjög spennandi að fylgjast með þessari þróun, bæði hvernig þjónusta mun þróast innan fyrirtækja en ekkert síður hver áhrifin verða á mannauðinn.