Vantar ekki fleiri styrki eða meiri peninga heldur einfalda hvata

„Ekki bara nokkrir styrkir á nokkra mánaða fresti. Það gengur ekki ef ætlunin er að ná þeim skriðþunga sem þarf til að ná markmiðunum okkar 2030/2040.“

Stærsti sjálfbærniviðburðurinn á Íslandi, Janúarráðstefna Festu, verður haldinn á morgun. Yfirskriftin að þessu sinni er „Lítum inn á við.“ 

Þetta er í tíunda sinn sem Janúarráðstefnan er haldin og verða þrjár umræðustofur í boði. Dagskrána í heild sinni má sjá HÉR.

Í tilefni ráðstefnunnar, tekur Atvinnulífið stöðuna.

Eins og í boðhlaupi: Einkageirinn þarf að fá keflið

Margrét er yfirmaður rekstrar hjá Transition Labs og tók við því starfi síðastliðið haust. Markmið Transition Labs er að flýta uppbyggingu loftslagslausna sem skara framúr á alþjóðavettvangi og gera Ísland að miðstöð fyrir loftslagsiðnað framtíðarinnar en eigendur Transition Labs eru Davíð Helgason, stofnandi Unity og Kjartan Örn Ólafsson, frumkvöðull og tæknifjárfestir.

Áður starfaði Margrét sem fjárfestingastjóri hjá Brunni Ventures og þar áður sem aðstoðarforstjóri Carbon Recycling International. Árin eftir hrun starfaði Margrét hjá Landsbankanum og sinnti þar meðal annars ráðgjöf til nýsköpunarfyrirtækja og verkefnastjórn nýsköpunarstyrkja á vegum bankans.

Margrét er með meistaragráðu í hagfræði frá Háskóla Íslands, meistaragráðu í orkukerfum og orkustjórnun frá The School of Renewable Energy Science auk B.S. gráðu í iðnaðarverkfræði. Margrét hefur setið í mörgum stjórnum og unnið að ýmsum verkefnum á vegum atvinnulífs og stjórnvalda.

Aðspurð um stöðuna segir Margrét margt flott í gangi en mikilvægt að við förum að hlaupa hraðar og tryggja að fleiri geti byrjað að hlaupa.

Ég líki þessu oft við boðhlaup því að bæði opinberir aðilar, einkageirinn og einstaklingar þurfa að taka þátt til að ná í mark en ef við vitum ekki hvernig brautin liggur eða hvar við eigum að taka við keflinu, eru ekki miklar líkur á að við náum árangri. 

Staðan hér er svipuð. Stjórnvöld halda enn á keflinu og hafa gert það lengi. 

Einkageirinn er í startholunum, og margir jafnvel lagðir af stað, en veit eiginlega ekki hvernig brautin liggur eða hvar og hvort þeim er ætlað að taka við keflinu.“ 

Hún segir marga ekki átta sig á því að munurinn á nýsköpun í loftslagsmálum og nýsköpun almennt í tækni er að nær allt þar þarf að gerast í raunheimum.

„Sem þýðir að það reynir sérstaklega mikið á samskipti og samvinnu milli aðila milli hópa en er mikilvægt að við vitum hver eigi verkefnin, og áttum okkur á því hvar mörkin milli hins opinbera og einkaframtaks eiga að liggja. Þetta er ekki alveg skýrt í dag.“

Þá segir Margrét mikilvægt að aðilar tali saman, miðli sín á milli og velti upp hugmyndum og tækifærum.

„Þess vegna er ráðstefna Festu svona mikilvæg. Þar sem alls konar aðilar koma saman til samtals og við náum sem flestu upp á yfirborðið. Því það gerist lítið á næstu tíu til fimmtán árum ef við förum ekki að koma hlutunum á meiri hreyfingu.“

Hvatarnir þurfa að vera einfaldir

Margrét segir fulla ástæðu til að hamra á mikilvægi þess að hlutirnir gerist hraðar. Hún nefnir sem dæmi reynslu úr eigin ranni.

„Árið 2009 var ég í námi að læra um vindorkugarða. Nú er árið 2023 og það liggur ekki enn fyrir hvernig skal haga rannsóknum og öðru til að byggja upp vindorkugarða á Íslandi. Þó eru vindorkugarðar dæmi um verkefni þar sem okkur hefur hvorki vantað fyrirmyndir erlendis frá né tíma til útfærslu verklags og hvata.“

Hún segir orðatiltækið „oft er þörf en nú er nauðsyn,“ vera það sem nú eigi við.

„Við þurfum eiginlega að horfa á þetta verkefni svipað og hugverkaiðnaðurinn gerir oft með sínum Agile vinnuhópum. Þar sem unnið er í sprettum. Við þurfum að klára þessa spretti og tryggja framganginn. Löggjafinn er eitt, stjórnsýslan sem á síðan að framfylgja því sem löggjafinn ákveður er annað og er mikill vilji hjá öllum gagnvart þessu verkefni en í þetta sinn höfum við ekki mörg ár til að ákveða hvernig hlutirnir eiga að verða. Það getur enginn farið af stað núna ef hann getur átt von á því að vera sektaður um háar upphæðir eftir fimm til tíu ár þegar leikreglurnar liggja loksins fyrir.“

Margrét sér ekki ástæðu til draga lappirnar í þessum efnum. Því þegar hún lítur tilbaka, hafandi reynslu úr bæði úr umhverfi sprota og fjárfesta, sé því ekkert til fyrirstöðu að hlutirnir gangi hratt, svo lengi sem aðilum sé gefinn kostur á að hefjast handa.

,,Því það vantar lítið upp á þetta umhverfi. Frumkvöðlarnir eru með hugmyndir og það eru fullt af góðum verkefnum í gangi. Fjárfestar þekkja óvissuna sem felst í því að fjárfesta í nýsköpun en eru tvístígandi á meðan óvissa er í óskýru regluverki. Enda getur enginn fjárfest í einhverju núna og komist að því löngu seinna að leikreglurnar sem loksins er þá búið að útfæra geta leitt af sér háar fjárhæðir í sektir eða einhverju álíka ófyrirséðu.“

Margrét segir líka mikilvægt að tryggja sem flestum tækifæri til að fara af stað, með því að búa til einfalt og almennt hvatakerfi.

Ég nefni hvatakerfi svipað og í Bandaríkjunum þar sem miðað er við að fyrirtæki sem uppfylla ákveðin skilyrði fá stimpil sem tryggir til dæmis endurgreiðslur. 

Við getum líkt þessu við styrkjaumhverfi kvikmyndageirans eða rannsóknir og þróunar endurgreiðslurnar hérna heima. 

Ef fyrirtæki eru í umhverfi þar sem leikreglurnar eru skýrar, þau geta einfaldlega uppfyllt þekkt skilyrði, fengið stimpil um það og hlaupið síðan af stað, þá margfaldast líkurnar á að hlutirnir gerist hraðar en nú þar sem nokkrir hljóta sértæka styrki í svona verkefni og það á nokkurra mánaða fresti.“

Janúarráðstefna Festu verður haldin á Hilton Nordica og hefst klukkan 13 á morgun, fimmtudag. Auk erinda verða eftirfarandi þrjár umræðustofur:

Sjálfbærni og nýsköpun sem stuðlar að hringrásarhagkerfinu og endurheimt vistkerfa. Margrét stýrir þessum umræðum.

Þá stýrir Tómas N. Möller formaður Festu og yfirlögfræðingur hjá Lífeyrissjóði verzlunarmanna umræðum sem tekur fyrir lagabreytingar sem öll fyrirtæki, stór sem smá, þurfa að búa sig undir.

Aðalheiður Snæbjarnardóttir, sjálfbærnistjóri Landsbankans og varaformaður Festu stýrir síðan umræðum þar sem sjálfbærniupplýsingagjöf verður tekin fyrir.

Til viðbótar verða fjórir einstaklingar í pallborði hverrar vinnustofu til að taka þátt í umræðunum. Nánari upplýsingar má sjá HÉR.