Það vilja allir vera „Svalir“

Á „Svala-stiginu“ er mikil orka ríkjandi, jafnvægi og gleði. Þegar fólk fer á „Volga-stigið“ er það hins vegar að byrja að finna fyrir álagi. Pirringur, núningar innan hópsins, minni gæði og fleiri atriði gætu þá verið að sýna sig.

Í Atvinnulífinu á Vísi í dag og á morgun, er fjallað um það hvernig vinnustaðir geta unnið að forvörnum gegn kulnun starfsfólks.

Hvar ert þú á stiganum?

Líney segir að stjórnandi sem vill vera í góðu sambandi við starfsfólkið sitt, heyri í því reglulega hvort sem það er á vinnustað eða utan hans. Í spjalli við starfsmann geti stjórnandinn horft eftir streitueinkennum eins og þeim er lýst í Streitustiganum.

„Hafi starfsmenn komið sér saman um að nota Streitustigann og sett reglur um notkun hans þá mætti líka spyrja einstaklinginn hvar honum finnist hann vera á stiganum,“ segir Líney.

Eins og sjá má á Streitustiganum, er ákjósanlegasti staðurinn að vera á Svala-stigið. Líney segir þó að enginn þurfi að óttast það, þótt líðanin fari stundum niður um þrep.

„Höfum samt í huga að það er alveg eðlilegt að færast á volga stigið tímabundið og oft kemur streitan sér vel við að leysa verkefni og ljúka þeim,“ segir Líney og bætir við: 

Það sem stjórnandinn þarf hins vegar að gæta að er að álagið verði ekki samfellt og langvarandi. Starfsmaðurinn þarf að fá tækifæri til þess að hlaða batteríin á milli tarna.“

En hvað ef yfirmaðurinn er „Logandi?“

Ef fólk mátar sína líðan við Streitustigann er auðvelt að átta sig á því að um leið og fólk er farið að upplifa sig á „Logandi-þrepinu,“ eru rauð ljós farin að blikka.

Þá er fólk farið að upplifa stöðugt álag, finnur fyrir vangetu, forgangsröðun verkefna verður verri, hætta er á fleiri mistökum og ýmiss streitueinkenni gera vart við sig andlega og líkamlega.

Líney segir að Streitustiginn sé líka verkfæri sem starfsfólk getur stungið upp á að vinnustaðurinn noti sem verkfæri. Með því að gera það, verður umræða um streitu og líðan fólks oft auðveldari.

Gott fyrsta skref væri að halda fund og staðsetja vinnustaðinn með því að hver og einn innan teymisins myndi segja frá því hvar það telur sig vera statt á Streitustiganum. Í kjölfarið getur starfsfólk og stjórnendur unnið að leiðum til að vinna gegn álagi og streitu. 

En hvað ætti starfsfólk að gera, sem upplifir yfirmanninn kominn á Logandi-stig eða neðar?

„Já þetta getur verið frekar viðkvæm staða og snúið að nálgast því mjög líklega hefur dregið úr trausti,“ segir Líney og bætir við: 

Sé nægilegt traust til staðar er hægt að ræða af varfærni við yfirmanninn um líðan hans og benda honum á þau streitueinkenni sem eru að sýna sig. Æskilegt er að starfsmaður sem hefur verið í góðum samskiptum við yfirmanninn taki að sér samtalið eða annar yfirmaður.“

Ef stjórnandi er á logandi stiginu, segir Líney viðkomandi að öllum líkindum þegar hafa dregið verulega úr almennum samskiptum við starfsmenn. Ein leiðin gæti því verið að starfsfólk reyndi að fá stjórnandann með í pásur eða taka þátt í sameiginlegu hreyfiátaki eða viðburðum.

„Fleiri leiðir eru að sjálfsögðu mögulegar svo sem að stinga upp á að kalla til utanaðkomandi sérfræðing til að vinna með streitu á vinnustaðnum,“ segir Líney.

Á vefsíðu VIRK má sjá ýmsar leiðbeiningar með Streitustiganum sem stjórnendur og starfsfólk geta fylgt, ef það koma upp aðstæður þar sem talin er þörf á viðbrögðum. Leiðbeiningarnar má sjá HÉR.

Hver er merking „það er brjálað að gera“?

Líney segir mörg fyrirtæki án efa vera að gera vel í þessum málum. Þó sé líklegt að við þyrftum að gera betur og þyrftum að vera meðvitaðri um það hvernig við getum brugðist við álagi og streitu innan fyrirtækja þannig að góðum ráðum fræðimanna væri oftar fylgt eftir.

„Okkur hefur síðustu árin þótt eðlilegt jafnvel aðdáunarvert að hafa brjálað að gera og erum að reyna að vinna okkur út úr því viðhorfi. Enn er einnig töluvert á reiki í hugum margra hvað átt er við með kulnun eða hvaðan hún sprettur,“ segir Líney.

Að sögn Líneyjar er skiljanlegt að fólk átti sig ekki allt á því hvernig skilgreina skuli kulnun því hingað til hefur kulnun verið skilgreind fremur vítt. Það hefur leitt til þess að enn í dag er ekki alltaf einfalt að átta sig á hver á að taka á vandanum: Er það vinnustaðurinn eða heilbrigðisstarfsmaður?

Þá segir Líney Alþjóðaheilbrigðismálastofnunina ekki líta á kulnun sem sjúkdóm heldur ástand sem verður til við ákveðnar aðstæður á vinnustað. Þar er sérstaklega horft til kenninga Christinu Maslach, sem er einn helsti sérfræðingur á sviði kulnunar.

„Hún bendir á að helstu áhrifaþættirnir séu skipulag verkefna og góð samsvörun milli starfs og starfsmanns. 

Hún talar um að almennt sé reynt að aðlaga starfsfólk að störfum en veltir fyrir sér hvort hægt sé að laga starfið að starfsmanninum. 

Starfsmaðurinn þurfi að finna að hann hafi sjálfræði, að hann tilheyri hópnum, fái endurgjöf á hæfni sína og viti hvert hann á að leita eftir aðstoð. Hann þarf að hafa sálfræðilegt öryggi, finnast hann mæta sanngirni og að framlag hans sé mikilvægt. Svo þarf hann líka að hafa ánægju af starfinu sínu,“ 

segir Líney.

Stutt er síðan ofangreind skilgreining Alþjóðaheilbrigðistofnunarinnar lá fyrir og því segir Líney eðlilegt að vinnustaðir séu rétt að byrja að vinna eftir henni. Fleiri verkfæri verða þó til fljótlega sem gætu auðveldað bæði starfsfólki og stjórnendum að vinna að betri líðan.

„Seinna á þessu ári geta fyrirtæki til að mynda innleitt hjá sér viðmið fyrir Heilsueflandi vinnustaði, en þau munu líta dagsins ljós næsta haust,“ segir Líney.