Bankar á krossgötum

Skriður virðist komin á umræðuna um mögulega sölu ríkisins á eignarhlut sínum í Íslandsbanka. Þannig sagði Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra í viðtali við fréttastofu Stöðvar 2 á dögunum að hún teldi skynsamlegt að ríkið seldi Íslandsbanka og nýtti þá fjármuni í innviðafjárfestingu. Hún sagðist þó telja að Landsbankinn ætti áfram að vera í opinberri eigu.

Viðmælendur Vísis virðast flestir á sammála því að ríkið selji frá sér eignarhlut í bönkum. Flestir gera ráð fyrir að aðeins Íslandsbanki verði seldur. Bankarnir glími þó við breytilegt umhverfi þar sem tækniframfarir hafa mikil áhrif. Bankaskatturinn er sagður rýra virði eignanna og almenningsálitið torveldar ríkinu verkið þar sem allir mögulegir kaupendur eru tortryggðir.

Spurt var: „Telur þú sölu ríkisbankanna raunhæfan valmöguleika miðað við þær breytingar sem blasa við á alþjóðavettvangi um starfsemi banka- og fjármálafyrirtækja?“

Bankar ekki samkeppnishæfir á lánamarkaði

Finnur Árnason, forstjóri Haga segir bankasattinn rýra verðmæti eignanna.

„Já, ég tel raunhæft að hefja sölu ríkisbanka. Ég tel skynsamlegt að byrja á öðrum bankanum, eins og mér heyrist tillögur ríkisstjórnarinnar ganga útá.  Sérstakur bankaskattur og nýverandi eiginfjárkröfur rýra hinsvegar verðmæti þessara eigna umtalsvert. Það mætti því auka verðmæti þessara eigna og auka sölumöguleika til muna með því að aflétta sértækum sköttum á banka. Sértækir skattar á banka eru auðvitað ekkert annað en skattur á almenning og atvinnulíf.“

Þá segir hann bankana ekki samkeppnishæfa á lánamarkaði í dag „Í dag eru bankar ekki samkeppnishæfir á lánamarkaði.  Á meðan stýrivextir lækka virðast útlánavextir banka til atvinnulífsins vera að fara í þveröfuga átt.“

Að lokum bendir Finnur á að atvinnuvegir almennt standi frammi fyrir miklum breytingum „Bankar, eins og margir aðrir atvinnuvegir standa frammi fyrir áskorunum og breytingum í rekstrarumhverfi, sem þarf að takast á við.  Ég hef þó þá trú að tilgangur þeirra og þjónusta eigi fullt erindi til framtíðar með réttri aðlögun að sífellt kvikum óskum viðskiptavina.“ 

Mikilvægt að fá vandaða langtíma eigendur

„Ég held að það sé aldrei of seint að selja ríkisbanka. Það eru vissulega ákveðin óvissa á mörkuðum en mér margir virðast telja að seinni hluti ársins verði betri. Ég held jafnframt að það sé mikilvægt að ríkið eigi ekki ráðandi hlut af fjármálakerfi Íslands, það er ekki gott fyrir samkeppnisumhverfið okkar.  Það er heldur ekki  sanngjarnt að skattgreiðendur séu látnir taka ábyrgð á bankarekstri. Þannig frá þeim sjónarmiðum er alltaf góður tími til  að selja banka,“ segir Helga Valfells, framkvæmdastjóri Crowberry Capital.

Helga segir einnig að mikilvægt sé að vanda valið á nýjum eigendum „Ég held að það sé líka mjög mikilvægt að fá vandaða langtíma eigendur og vonandi verðir það haft í huga við sölu ríkisbanka, ekki bara það að hámarka söluverðið. Svo má  benda á að við sölu banka er ekki eingöngu horft til afkomu heldur er einnig  mikilvægt að bankar séu með góðan efnahagsreikning.“ 

Þá hefur Helga trú á því að íslensku bankarnir séu vel á veg komnir í stafrænum lausnum „Það að auki þurfa bankar að búa við vandað of skilvirkt tækniumhverfi til að standast samkeppni við ýmsar fjártæknilausnir.  Miðað við það sem maður sér í opinberum gögnum virðast báðir ríkisbankarnir vera með góðan efnahagsreikning og vera nokkuð langt komnir í sinni stafrænu vegferð, það hjálpar vonandi  við sölu.“ 

Viðbúið að það fækki þeim fjárfestum sem leggi í þessa áhættu

„Ég tel að það sé almennt gott skref að ríkið setji frá sér hluta af sínum eignarhlut í bönkum landsins.  Hins vegar stendur bankakerfið núna á miklum krossgötum og þarf að endurskilgreina hlutverk sitt og í raun um leið sitt tekju- og viðskiptamódel.  Á meðan á þeirri vegferð stendur og lausnin ekki fundin eða sannprófuð er viðbúið að það fækki þeim fjárfestum sem leggi í þessa áhættu, svo það mætti ef til vill setja spurningarmerki við tímasetninguna,“ segir Hrund Rudólfsdóttir forstjóri Veritas. 

„En fyrir þann sem hefur ekki bara fjármagnið, en líka skýra sýn á markaðinn og þeim tækifærum sem liggja í þessum miklu breytingum getur þetta verið hinsvegar verið fjárfestingatækifæri aldarinnar,“ bætir Hrund við. 

„Ég held að það geti líka orðið fjármálamarkaðnum í heild til góðs, því þar hann þarf á að halda að einhver taki að sér ákveðið leiðtogahlutverk og setji hlutina á hreyfingu.“

Fullt tilefni við núverandi aðstæður að afnema bankaskatt

Formaður Viðskiptaráðs Íslands, Katrín Olga Jóhannesdóttir, segir óeðlilegt að ríkið ráði yfir tveimur þriðja hluta bankakerfisins.

„Ég fagna því að ríkið hafi stigið skrefið í að selja Íslandsbanka, við í Viðskiptaráði höfum talað fyrir því allt frá því að ríkið eignaðist Íslandsbanka að það sé óeðlilegt að ríkið ráði yfir 2/3 af bankakerfinu og höfum í ræðum og riti talað fyrir sölu á eignahlut ríkisins í viðskiptabönkunum.  Einnig hefur verið kallað eftir því að ríkið setji aukinn kraft í fjárfestingar og þá sérstaklega í innviðum.“

Katrín Olga segir tímasetninguna góða „Út frá því er þetta góður tímapunktur að selja og skapa svigrúm til innspýtingar í efnahagslífið, sem núna er í lægð.  Það er í senn mikilvægt að koma málinu af stað og flýta sér hægt. Ríkið þarf líka að horfa heildstætt á rekstarumhverfi fjármálafyrirtækja við þetta tilefni og við teljum til að mynda fullt tilefni við núverandi aðstæður að afnema bankaskatt og koma eiginfjárkröfum á banka nær því sem gerist í nágrannalöndunum.“

Allir mögulegir kaupendur eru tortryggðir

Tryggvi Pálsson fyrrum formaður bankaráðs Landsbankans og fyrrverandi framkvæmdastjóri fjármálasviðs Seðlabanka Íslands segir almenningsálitið gera ríkinu erfiðara fyrir en ella „Ég tel ekki ástæðu til að bíða með sölu. Vandamálið er einkum það að almenningsálitið er þannig að helst megi enginn annar en ríkið eiga banka. Allir mögulegir kaupendur eru tortryggðir.

Allt frá fjármálaáfallinu árið 2008 hafa bankar á Vesturlöndum selst á lægra verði en bókfært eigin fé þeirra nemur. Lengi var litið á banka sem örugga fjárfestingu en áhættan sem í rekstrinum felst ætti nú að vera flestum ljósari en áður var. Horfur eru á að samkeppnisstaða banka verði krefjandi á komandi árum.“ 

 Þá segir Tryggvi málin alltaf snúast um forgangsröðun fjármagns. „Æskilegt er að ríkið selji sem mest af hlut sínum í bönkunum. Spurningin er alltaf um val og hlutverk ríkisins. Viljum við meira fjármagn í meðal annars heilbrigðis-, samgöngu- og menntakerfið eða hafa fé samfélagsins áfram bundið í fjármálafyrirtækjum?“

Ríkið má ekki vera mikið seinna á ferðinni

„Ríkið á ekki að standa í samkeppnisrekstri við einkafyrirtæki. Ég er þess vegna sammála því að ríkið selji Íslandsbanka. Miðað við þá stöðu sem við blasir í efnahagsmálum væri réttast að koma söluferlinu af stað sem fyrst,“ segir Ægir Már Þórisson forstjóri Advania. 

Þá bendir hann á miklar breytingar sem nú eiga sér stað „Á það ber líka að líta að gríðarmiklar breytingar hafa átt sér stað í rekstrarumhverfi banka og fjármálastofnanna á allra síðustu árum með tilkomu ýmissa tæknilausna og breytinga á lagaumhverfi.

Það er því alveg ljóst að ríkið má ekki vera mikið seinna á ferðinni ef fást á viðunandi verð fyrir bankann.“ 

Í Atvinnulífi á Vísi í dag verður fjallað um breytingar á banka- og fjármálageiranum á tímum fjártækni og sjálfvirknivæðingar.