Kickstarter-bróðir fékk á aðra milljón úr Tækniþróunarsjóði

Tækniþróunarsjóður Rannís veitti Ágústi Arnari Ágústssyni, öðrum svonefndra Kickstarter-bræðra og forstöðumanni trúfélags zúista, tæpa eina og hálfa milljón krónur í styrk vegna sólarselluverkefnis. Verkefnið líkist verulega öðru sem bræðurnir söfnuðu fé fyrir á netinu. Báðir bræðurnir voru rannsakaðir vegna fjárglæfra en bróðir Ágústs Arnars hlaut þungan dóm fyrir fjársvik.

Umsvif bræðranna Ágústs Arnars og Einars Ágústssona hafa vakið töluverða athygli undanfarin ár. Mikið var fjallað um safnanir þeirra fyrir nýsköpunarverkefnum á bandarísku söfnunarsíðunni Kickstarter fyrir nokkrum árum og þá stofnuðu þeir trúfélag Zúista sem styr hefur staðið um.

Sérstakur saksóknari rannsakaði þá báða í tengslum við fjársvik og Einar hlaut síðar fangelsisdóm fyrir að hafa svikið tugi milljóna króna út úr einstaklingum.

Verkefnið GRAF er sagt snúast um meðfæranlega sólarsellu sem eigi að hjálpa neytendum að hlaða rafmagnstæki hvar sem er í heiminum. Varan eigi að hámarka nýtingu sólargeisla með „nýrri hönnun“. Verkefnisstjóri þess er Ágúst Arnar Ágústsson, samkvæmt vefsíðu Rannsóknamiðstöðvar Íslands (Rannís).

GRAF var eitt þeirra sextán verkefna sem fékk svonefndan Fræ-styrk úr Tækniþróunarsjóði Rannís sem tilkynnt var um í maí. Styrknum er ætlað að styðja við einstaklinga eða lítil fyrirtæki sem eru á algeru frumstigi. Mest getur hann náð einni og hálfri milljón króna.

Á úthlutunarsíðu Rannís kemur fram að GRAF-verkefni Ágústs Arnars hafi fengið 1.455.000 krónur í styrk. Tækniþróunarsjóður heyrir undir iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytið og styrktarféð kemur úr ríkissjóði.

Einkahlutafélagið RH16 ehf. sem Ágúst Arnar skráði fyrir styrknum var skráð fyrir Kickstarter-söfnun bræðranna fyrir meðfærilegri vindmyllu sem var stöðvuð af síðunni en þá undir nafninu Janulus. Samkvæmt heimildum Vísis hefur Ágúst Arnar sótt um framhaldsstyrk frá Rannís.

Í spilaranum hér fyrir neðan má sjá kynningarmyndband bræðranna fyrir sólarólina á Kickstarter á sínum tíma.

Mikil líkindi við Kickstarter-verkefni

Fjölmiðlar fjölluðu töluvert um safnanir bræðranna á Kickstarter fyrir ýmsum nýsköpunarverkefnum, þar á meðal handhægu vindmyllunni Trinity og fjölnota tölvusnúru. Sögðust þeir hafa safnað um 150.000 dollurum, þá tæpum tuttugu milljónum króna, fyrir vindmyllunni.

Sólarselluverkefnið sem Ágúst Arnar fékk styrkinn fyrir virðist líkjast verulega vöru sem hann og Einar söfnuðu styrkjum fyrir á bandarísku hópfjármögnunarsíðunni Kickstarter. Það var ól fyrir bakpoka eða myndavélar með sólarsellu sem átti að geta hlaðið raftæki með USB-tengi. Sú söfnun fór fram í nafni félags sem kallaðist Skajaquoda. Það kom síðar við sögu í fjársvikamálinu gegn Einari. 

Á söfnunarsíðu sólarólarinnar sem bræðurnir kölluðu „Sun Strap“ var Einar titlaður stofnandi og forstjóri Skajaquoda en Ágúst varaforseti. Þeir lýstu sér sem „rannsóknarhópi“ með höfuðstöðvar á Íslandi en „dreifingarmiðstöð“ í Minnesota í Bandaríkjunum.

Fjöldi ummæla er við söfnun bræðranna fyrir sólarólinni frá notendum Kickstarter sem segjast annað hvort ekki hafa fengið vöruna senda eða að hún hafi verið gagnslaus þegar hún barst þeim.

„Fékk aldrei ólina mína. Ætla að tilkynna þessa söfnun til Kickstarter,“ skrifaði notandinn Johanathan D. Rowson fyrir ári. „Ég fékk mína en hún var svo illa gerð og lítur ekkert út eins og það sem þeir sýna,“ skrifaði notandi sem kallar sig Ethan Uku og varaði við bræðrunum fyrir tveimur árum.

Kickstarter stöðvaði síðar söfnunina fyrir vindmyllu bræðranna. Slíkt er aðeins sagt gert í tilfellum þar sem grunur er um að svik hafi verið í tafli. Efasemdir hafa komið fram um að vindmyllan geti staðið undir því sem sem bræðurnir hafa sagt að hún eigi að geta gert. Sú söfnun fór fram í nafni félagsins Janulusar. Svo virðist sem að Ágúst Arnar hafi breytt nafni þess félags í RH16 árið 2015.

Ágúst Arnar er eini skráði stjórnarmaður RH16 ehf. í fyrirtækjaskrá. Félagið er flokkað undir „önnur ótalin sérfærðileg, vísindaleg eða tæknileg starfsemi“ og hafa með „smásölu á heimilistækjum í sérverslunum“ að gera.

Bróðirinn dæmdur í rúmlega þriggja ára fangelsi

Sérstakur saksóknari hóf rannsókn á bæði Ágústi Arnari og Einari þegar árið 2013. Þeir voru meðal annars grunaðir um að misnota svonefnda fjárfestingarleið Seðlabankans þegar gjaldeyrishöft voru enn við lýði. Bræðurnir vildu ekki kannast við að vera til rannsóknar þegar fréttamaður Kastljóss spurði þá í október árið 2015. Skömmu síðar kom í ljós að rannsókn á þeim væri í gangi.

Á endanum var hins vegar aðeins Einar ákærður og þá fyrir að hafa svikið 74 milljónir króna út úr fjórum einstaklingum. Félagið Skajaquoda, það sama og skráð var fyrir Kickstarter-söfnuninni fyrir sólarólinni, var einnig ákært í málinu.

Einar neitaði sök en var dæmdur í þriggja ára og níu mánaða fangelsi í Héraðsdómi Reykjaness í júní í fyrra. Félagið var dæmt til að sæta upptöku á fénu til að greiða skaðabótakröfur þeirra sem Einar var sakaður um að hafa prettað. Hann áfrýjaði dómnum og var málið tekið fyrir í Landsrétti í síðustu viku.

Hvorki núverandi né fyrrverandi lögmenn Ágústs Arnars vildu segja til um hvernig rannsókninni á honum hefði lyktað.

„Gúggla“ ekki endilega nöfn umsækjenda

Hrund Gunnsteinsdóttir, formaður stjórnar Tækniþróunarsjóðs, segir við Vísi að sjóðurinn hafi ekki haft upplýsingar um þennan bakgrunn Ágústs Arnars þegar stjórnin samþykkti styrkinn til verkefnis hans. Ekkert hafi komið fram í umsókn hans um að hann væri eða hefði verið til rannsóknar hjá sérstökum saksóknara.

„Við bara vissum ekki að þetta væri gangi á þessum tíma,“ segir hún.

Spurð að því hvort að vitneskja um sögu Ágústs Arnars og rannsóknina hefði breytt einhverju um styrkveitinguna segir Hrund að það hefði hiklaust verið tekið til umfjöllunar.

„Ef það er eitthvað misjafnt í gangi eða undir rannsókn hefðum sett þetta aðeins á ís og séð hvað kæmi út úr þessu, hvort maðurinn væri sekur eða saklaus. Við myndum aldrei styrkja einhvern sem væri á sakarskrá út af einhverju svona,“ segir hún.

Hún segir þó að í skýrslu sem skilað hafi verið um framþróun verkefnis Ágústs Arnars hafi allt staðist. Sjóðurinn muni ekki aðhafast frekar nú enda sé búið að veita styrkinn og verkefninu lokið.

Hrund lýsir Fræinu sem frjálslegasta og langlægsta styrknum sem Tækniþróunarsjóðurinn veitir. Umsækjendur gefi upp nafn á fyrirtæki, nafn sitt, símanúmer sitt, hvaða bakgrunn þeirra hafa. Umsækjendur eru ekki beðnir um að skila sakarvottorði.

„Þegar fólk skilar umsókn í Fræið erum við ekki að gúggla nöfnin endilega. Það sem kemur fram á umsókn er látið standa,“ segir hún. Fagráðið fjallar um umsóknir áður en stjórn sjóðsins tekur endanlega ákvörðun um þær.

„Aðalmálið í Fræinu er hugmyndin. Er hún þessi virði að prófa hana? Allt þetta stóðst viðmið fagráðs,“ segir hún um verkefni Ágústs Arnars.

Þegar hærri styrkir eru veittir úr sjóðnum þekki starfsmenn hans yfirleitt vel til teymanna sem sækja um þá og þeir séu veittir að vel ígrunduðu máli.

Spurð að því hvort að Fræ-styrkirnir gætu verið berskjaldaðir fyrir því að mögulegir svikahrappar misnoti þá segir Hrund að slík mál hafi aldrei komið inn á borð Rannís þrátt fyrir að hún veiti hundruð styrkja á hverju ári.

„Ég myndi halda að líkurnar væru alveg hverfandi,“ segir hún.

Dularfullt trúfélag sem fær tugi milljóna frá ríkinu

Bræðurnir tveir eru einnig lykilleikendur í dularfullri sögu trúfélagsins Zuism sem er sagt byggja á grunni trúarbragða fornu þjóðar Súmera. Þeir fengu leyfi hjá sýslumanninum á Norðurlandi eystra til að stofna trúfélagið árið 2013 en engin starfsemi virðist hafa farið fram á vegum þess.

Áður en sýslumaður hugðist afskrá trúfélagið auglýsti hann eftir félögum eða aðstandendum sem vildu gangast við því. Hópur fólks sem sagðist vilja umbætur á lagaumhverfi trúfélaga og virtist vilja mótmæla fyrirkomulagi sóknargjalda sem ríkið greiðir trúfélögum landsins tók félagið yfir í kjölfarið og lofaði að endurgreiða félögum sínum sóknargjöldin.

Loforðið um endurgreiðslu laðaði fjölda fólks að Zúisma. Þannig fór fjöldi skráðra landsmanna í félaginu úr fjórum árið 2015 í 3.087 árið eftir samkvæmt tölum Hagstofunnar.

Þegar ljóst var að trúfélagið fengi tugi milljóna króna í sóknargjöld frá ríkinu steig Ágúst Arnar fram og gerði tilkall til yfirráða í félaginu og þar með fjármununum. Sýslumaðurinn varð á endanum við kröfu Ágústs Arnars og skráði hann sem forstöðumann trúfélagsins.

Í október í fyrra fengu Zúistar greiddar út rúmar 53 milljónir króna sem ríkið hafði haldið eftir af sóknargjöldum á meðan deilt var um forráð yfir félaginu. Félagið gerir nú kröfu á hendur ríkinu um dráttarvexti á sóknargjöldunum sem það hélt eftir á meðan úrskurðað var um yfirráð í félaginu.

Félögum í trúfélagi Zúista fækkaði nokkuð eftir þessar vendingar, ekki síst eftir að hópurinn sem hafði tekið félagið yfir og lofað endurgreiðslum hvatti meðlimi til þess að skrá sig úr því. Engu að síður eru enn hátt í 2.000 manns skráðir í félagið samkvæmt tölum Hagstofunnar.

Ágúst Arnar lofaði að standa við heit hópsins um að endurgreiða félögum sóknargjöldin. Í nóvember í fyrra sagðist hann byrjaður að greiða félögum. Hann hefur hins vegar ekki viljað gefa upplýsingar um hversu margir hafi fengið endurgreitt og hversu mikið af sóknargjöldunum hafi verið greitt út til félaga.

Nýlega auglýsti félagið aftur eftir umsóknum félagsmanna sinna um endurgreiðslur á sóknargjöldum. Sóknargjöld næsta árs eru miðuð við félagafjölda 1. desember. Miðað við núverandi félagafjölda fá zúistar tugi milljóna króna frá ríkinu á næsta ári.

Zúistar ekki þar sem þeir eru skráðir

Ekki náðist í Ágúst Arnar við vinnslu fréttarinnar. Hann virðist ekki hafa skráð símanúmer á Já.is og svaraði hann hvorki síma sem blaðamaður fékk upplýsingar um að hann hefði, Facebook-skilaboðum né tölvupósti á póstfang sem bræðurnir notuðu til senda fjölmiðlum tilkynningu um vindmylluverkefni sitt á sínum tíma.

Í fyrirtækjaskrá er Ágúst Arnar sagður stjórnarformaður Zuism, trúfélags. Rekstrarfélagið er skráð til lögheimilis að Nethyl 2b í Reykjavík. Gefið er upp farsímanúmer á trúfélagið á Já.is en þegar hringt er í það segir sjálfvirkur símsvari að númerið sé ekki virkt.

Ekkert bendir til þess að trúfélagið hafi starfsemi að Nethyl. Nafn félagsins Janulusar, félagsins var skráð fyrir Trinity-vindmyllunni og fjölnota tölvusnúrunni sem bræðurnir söfnuðu fyrir á Kickstarter, er hins vegar að finna á dyrabjöllu á annarri hæð þar sem leigð eru út skrifstofurými. Janulus varð síðar að RH16 ehf, félaginu sem Ágúst Arnar skráði fyrir verkefninu sem Tækniþróunarsjóður styrkti í vor.

Starfsmaður fyrirtækis sem leigir skrifstofu að Nethyl taldi í stuttu spjalli við blaðamann að bræðurnir væru löngu farnir þaðan. Þeir hefðu farið þaðan í síðasta lagi árið 2015.

Janulus er skráð á Já.is á Dalvegi 16b í Kópavogi en símanúmer sem er gefið upp virðist ótengt. Þar er nafn félagsins enn letrað fyrir ofan fellihurð á litlu verkstæði. Enginn kom þar til dyra á föstudag en starfsmenn fyrirtækis í rýminu við hliðina sögðu að bræðurnir hefðu ekki sést þar frá því að fréttamaður Kastljóss og lögregla birtust þar árið 2015.

RH16 ehf. er skráð með lögheimili að Borgartúni 22 í Reykjavík. Samkvæmt heimildum Vísis leigir Ágúst Arnar skrifstofu í húsnæði Flugvirkjafélags Íslands þar. Enginn kom til dyra þegar blaðamaður bankaði þar upp á í gær. Í frétt á vef zúista frá því í byrjun september var auglýst að aðalfundur trúfélagsins yrði haldinn á þriðju hæð hússins 14. september.