Er aðild að ESB komin á dagskrá?

Framsóknarmenn eru í kastljósi fjölmiðla og í brennidepli þjóðfélagsumræðunnar í kjölfar flokksþingsins um helgina. Fyrir þingið sýndist flokkurinn loga stafna á milli og spáð var hressilegum átökum um menn og málefni sem verið höfðu í sviðsljósinu undanfarnar vikur og mánuði. En óvænt atburðarás olli því að þessi gömlu "leiðindamál" flokksins gleymdust að mestu og umræður á þinginu snerust um svokölluð Evrópumál í kjölfar tillögu þar sem hvatt var til þess að þegar á þessu kjörtímabili væri hafinn undirbúningur að viðræðum um aðild að Evrópusambandinu (ESB). Þessi tillaga olli miklu írafári enda eru í  röðum framsóknarmanna margir eindregnir andstæðingar aðildar þar á meðal Steingrímur Hermannsson fyrrverandi flokksformaður. Niðurstaðan varð sú að gerðar voru miklar breytingar á upphaflegu tillögunni og málamiðlun náðist um eftirfarandi ályktun:

"Mikilvægt er að íslenska þjóðin sé upplýst um kosti og galla aðildar að EES-samningnum á hverjum tíma. Á vettvangi Framsóknarflokksins skal halda áfram upplýsingaöflun og vinnu við mótun samningsmarkmiða og undirbúnings hugsanlegra aðildarviðræðna við Evrópusambandið. Niðurstöðu þeirrar vinnu skal  bera undir næsta flokksþing - til kynningar. Komi til aðildarviðræðna við ESB skulu niðurstöður slíkra viðræðna bornar undir þjóðaratkvæði".

Framsóknarmenn skilja þetta orðalag á mismunandi hátt. Formaður flokksins, Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra, talar um tímamótasamþykkt því í fyrsta sinn hafi aðild að ESB verið sett á blað í ályktun frá Framsóknarflokknum. Andstæðingar ESB í flokknum telja hins vegar að allt loft sé úr upphaflegu hugmyndinni. Þeir benda á að það sé fyrst og fremst gagnasöfnun sem ályktað sé um og að gögnin eigi að leggja fyrir næsta flokksþing til kynningar en ekki afgreiðslu. Langur vegur sé því frá því að Framsóknarflokkurinn sé kominn með aðild að ESB á dagskrá sína.

En telja verður að túlkun flokksformannsins hafi mest vægi í þessu sambandi því það er hún sem ræður því hvernig flokkurinn mun vinna úr málinu bæði fyrir næsta flokksþing, í viðræðum við aðra flokka og í kosningabaráttu. Margt bendir til þess að Halldór sjái ályktunina sem lið í að byggja brú yfir til Samfylkingarinnar. Hann sjái fyrir sér samstjórn Framsóknarflokks og Samfylkingar eftir næstu þingkosningar. Verður forvitnilegt að sjá hvernig Sjálftsæðisflokkurinn bregst við því. Eðlilega er spurt: Mun málið hafa áhrif á stjórnarsamstarfið? Vafalaust ekki samstundis en ekki er ólíklegt að sjálfstæðismenn muni á næstunni íhuga leiðir til að svara þessu útspili Framsóknarflokksins og forsætisráðherra. Það er ekki spennandi tilhugsun fyrir þá að hafa afhent Halldóri Ásgrímssyni forsætisráðherraembættið til þess eins að hann geti undirbúið sig undir stjórn með Samfylkingunni sem hefði það á stefnuskrá sinni að hrinda í framkvæmd því máli sem Sjálfstæðisflokkurinn er mest á móti. Davíð Oddsson hefur ekki verið geðlaus maður fram að þessu og ólíklegt verður að telja hann láti þessa framvindu mála afskiptalausa.

En hvað segja fulltrúar samtakanna sem berjast með og á móti aðild að ESB um ályktun Framsóknarflokksins. Skoðanir á Vísi leituðu til Evrópusamtakanna og Heimssýnar, hreyfingar sjálfstæðissinna í Evrópumálum til að forvitnast um hvort samtökin teldu ályktunina setja Evrópumálin á dagskrá íslenskra stjórnmála.

Í svari frá fyrrnefndu samtökunum segir:

Evrópusamtökin telja að öll umræða um stöðu Íslands innan Evrópu og tengsl landsins við Evrópusambandið sé nauðsynleg og af hinu góða.Samtökin telja að málið hafi í rauninni legið of mikið í þagnargildi í mörg ár miðað við mikilvægi þess fyrir framtíðarhagsmuni þjóðarinnar.Evrópusamtökin hljóta að taka mið af því að á flokksþingi Framsóknarflokksins var tekist á fyrir opnum tjöldum um spurninguna um aðild Íslands að ESB. Í rauninni kom niðurstaðan ekki á óvart, löngum hefur verið vitað að afstaðan innan flokksins til málsins er mjög mismunandi. Það hlýtur þó að standa upp úr að hreyfing málsins innan flokksins var greinilega í áttina til aðildar að ESB, skref sem við teljum óhjávæmilegt og einungis tímaspursmál hvenæar við við þurfum að taka til fulls.

Í svari frá Heimssýn segir:

"Ekki verður séð að ályktun flokksþings Framsóknarflokksins um síðustu helgi hafi markað einhver kaflaskil í umræðunni um aðild Íslands að Evrópusambandinu. Stuðningsmenn aðildar að sambandinu á flokksþinginu gerðu ítrekaðar tilraunir til að fá aðildarviðræður settar á dagskrá en urðu að lokum að gefa eftir eins og fram hefur komið í fjölmiðlum og víðar. Niðurstaða flokksþingsins er að málið verði áfram skoðað innan Framsóknarflokksins eins og verið hefur hingað til, þ.á.m. möguleg samningsmarkmið Íslands í hugsanlegum aðildarviðræðum við Evrópusambandið sem e.t.v. gæti komið til einhvern tímann í framtíðinni. M.ö.o. er engu slegið föstu í þeim efnum öðru en að málið verði áfram til skoðunar eins og verið hefur hingað til. Ekki er hægt að sjá að þetta feli í sér meiri nálgun við aðild að Evrópusambandinu en t.a.m. fólst í ályktun flokksþings Framsóknarflokksins um Evrópumálin árið 2003. Reyndar var orðalagið þá að mörgu leyti mun meira afgerandi en raunin er nú, ekki síst með tilliti til vinnu varðandi samningsmarkmið Íslands í hugsanlegum aðildarviðræðum. Annars er óneitanlega athyglisvert að skoða fréttatilkynningu Evrópusamtakanna um málið sem send var út eftir að endanlegar niðurstöður flokksþingsins lágu fyrir. Þar er lýst yfir ánægju með umræðurnar um Evrópumálin á flokksþinginu, en hins vegar ekkert minnst á niðurstöðuna."

En hvað segja lesendur á Vísi? Eru forystumenn Framsóknarflokksins að stíga fyrstu skrefin í átt til opinbers stuðnings við aðild að Evrópusambandsins? Markar ályktun flokksþingsins þáttaskil eins og Halldór Ásgrímsson segir? Hvaða áhrif hefur málið á stjórnarsamstarfið? Orðið er laust.

Guðmundur Magnússon -[email protected]